به نقل از «خبرگزاری صدا و سیما»

نگاهی به دنیایی که بالای سرمان در حرکت است +فیلم از آسمان

تاریخ انتشار: ۲۶ فروردین ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۵۳۳۴۴۱

به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، روز جهانی نجوم، هرساله، در یکی از روز‌های تعطیل آخر هفته مابین ۱۵ آوریل (۲۶ فروردین) تا ۱۵ مه (۲۵ اردیبهشت) که ماه در آسمان در وضعیت تربیع (شب هفتم) قرار دارد، انتخاب می‌شود. این روز در کشور‌های خارجی شنبه یا یکشنبه و در ایران جمعه است.

ملاک انتخاب روز نجوم

زمانی که ماه در وضعیت تربیع قراردارد، هنگام ظهر طلوع می‌کند و حدود ۶ بعدازظهر به بیشترین ارتفاع (فاصله از افق) می‌رسد و نیمه شب غروب می‌کند، پس با دوربین‌ها و تلسکوپ‌های آماتوری از ظهر به بعد می‌توان پستی بلندی‌های ماه را مشاهده کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

علت اصلی توجه به ماه این است که کره ماه به عنوان همسایه زمین و جرم دوست داشتنی زمینی‌ها است به ویژه اینکه زیبایی‌های آن با تلسکوپ و حتی با چشم غیرمسلح قابل دیدن است.
هقته نجوم در ایران و جهان
معمولا هفته نجوم، در ایران از شنبه روز جهانی نجوم و در جهان از دوشنبه بعد از روز نجوم تا یکشنبه بعد از آن، به عنوان هفته جهانی ستاره‌شناسی تعیین شده‌است.

تاریخچه روز جهانی نجوم

روز و هفتهٔ جهانی نجوم از سال ۱۹۷۳ میلادی با هدف ترویج علم و آشنایی عموم مردم با علم نجوم و تبادل نظر با فعالان جامعه نجوم در دنیا برگزار میشود.
اغلب رصدخانه‌ها در خارج از شهر و در ارتفاعات بالا قرار دارند، زیرا باید از آلودگی نوری و آلودگی هوا دور باشند از آنجایی که رفتن به رصد خانه‌ها برای مردم سخت بوده است، حدود ۳۰ سال پیش داگ برگر پیشنهاد داد در روز مشخصی از سال،  تلسکوپ‌ها را به داخل شهر‌ها و به میان مردم بیاورند و اینگونه روز نجوم متولد شد.

این روز در سال ۱۹۷۳ توسط دوگ برگر، رئیس روابط نجومی در کالیفرنیای شمالی نامگذاری شد. این روز را از طریق تنظیم تلسکوپ‌ها در مناطق شهری جشن گرفتند تا فضای قابل دسترسی برای همه ایجاد کنند.

همچنین قصد داشتند با انجام این کار علاقه خود را به زمینه‌های علمی مثل نجوم افزایش دهند و باعث شوند عموم مردم به راه‌های بیشتری دسترسی پیدا کنند تا در این باره چیز‌های بیشتری بیاموزند. امروزه بیش از ۵۰ کشور روز و هفته نجوم را برگزار می‌کنند.

برگزاری روز نجوم دو بار در سال
کسانی که واقعاً به فضا علاقه دارند، می‌دانند که این روز را دو بار در سال جشن می‌گیرند. در سال ۲۰۰۶، روز دوم هم برای جشن گرفتن نجوم در فصل پاییز مشخص شد یعنی این روز در کل جهان و در بسیاری از سازمان‌ها و گروه‌ها یک بار در بهار و یک بار در پاییز جشن گرفته می‌شود که به علت تغییرات صورت‌های فلکی و مشاهده چیز‌های جدید در زمان‌های مختلف است.
منجمان یا ستاره شناسان چه کسانی هستند؟
اَختَرشناسی، سِتاره‌شناسی، نُجوم یا آسترونومی (به انگلیسی: Astronomy) به دانش بررسی موقعیت، تغییرات، حرکت و ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی «اشیای آسمانی» از جمله ستاره‌ها، سیاره‌ها، دنباله‌دارها، کهکشان‌ها و رویداد‌های آسمانی مانند شفق قطبی و تابش زمینهٔ کیهانی گفته می‌شود که خاستگاه آن‌ها بیرون از جو زمین است.

اخترشناسی با رشته‌هایی همچون کیهان‌شناسی، فیزیک، شیمی و فیزیکِ حرکت ارتباط تنگاتنگ دارد. اگر فقط ستاره‌ها مطالعه شوند به آن اخترشناسیِ ستاره‌ای گفته می‌شود.
اخترشناسی از قدیمی‌ترین دانش‌های بشری است. اخترشناسان در تمدن‌های اولیهٔ بشری به‌دقت آسمان شب را بررسی می‌کردند و ابزار‌های سادهٔ اخترشناسی از همان ابتدا شناخته‌شده بودند.

با اختراع تلسکوپ، تحولی عظیم در این رشته ایجاد و دوران اخترشناسی نو آغاز شد. در سده بیستم، رشتهٔ اخترشناسی به دو رشتهٔ اخترشناسی رصدی و اخترشناسی نظری تقسیم شد.
در اخترشناسی رصدی به‌دنبال گردآوری داده‌ها و پردازش آن‌ها و همچنین ساخت و نگهداری ابزار‌های اخترشناسی و در اخترشناسی نظری به‌دنبال کسب اطمینان از صحت نتایج به‌دست‌آمده از مدل‌های تحلیلی و تحلیل‌های رایانه‌ای هستند.
خدمات اخترشناسان گذشته تا کنون
اخترشناسان گذشته به کشف‌های اخترشناسی مهمی دست یافته بودند. چینی‌ها ۱۰۰۰ سال قبل از میلاد نظریه تمایل محوری یا کج بودن حالت گرفتگی را قبل از اختراع تلسکوپ، بیان کردند.
همینطور ۲۰۰ سال قبل از میلاد، هیپارکوس ابعاد ماه و فاصله آن از زمین را تخمین زد و بابلی‌ها و آشوری‌ها کسوف یا خسوف (پدیده گرفت) و تکرار آن در یک دایره با نام دایره ساروس را کشف کردند.

اخترشناسی شهودی در امپراتوری ایران به اوج رسید و ستاره شناسان مسلمان بسیاری از ستارگان را نام گذاری کردند. با ساخت تلسکوپ اسرار آسمان برای افراد جویای علم نجوم شناخته شد و امروزه آسمان با همه اسرارش برای آنان مانند گذشته گنگ نیست.
نخستین ستاره شناسان و خدمات آنها
نخستین بررسی‌هایی که طالع بینان عهد باستان برای شناخت اسرار آسمان‌ها انجام دادند، راه را برای توسعه‌ی دانش ستاره شناسی باز کرد.

نیکلاس کوپرنیک، کشیش و پزشک لهستانی (۱۵۴۳ - ۱۴۷۳) و گالیلئو گالیله، دانشمند ایتالیایی (۱۶۴۲ - ۱۵۶۴) نخستین کسانی بودند که ستاره شناسی را بصورت علمی آغاز کردند.
کوپرنیک پی برد که کره‌ی زمین و دیگر سیاره‌ها، به دور خورشید می‌گردند و بخشی از اعضای خانواده‌ی خورشید یا منظومه‌ی شمسی هستند. پیش از آن همه گمان می‌کردند که تمام اجرام آسمانی به دور کره‌ی زمین می‌گردند.

گالیله یکی از نخستین کسانی بود که تلسکوپ (دوربین نجومی) را برای بررسی بهتر اجرام آسمانی ساخت.

او، با بهره گیری از تلسکوپ توانست ماه و تغییر‌های ظاهری سیاره‌ی زهره را ببیند و چهار قمر سیاره‌ی مشتری را نیز کشف کند.

نجوم و ستاره شناسی در اسلام
کاربرد کلمه «نجوم» در زمان پیامبر گرامی اسلام (ص) و حتی برخی از ائمه اطهار (ع)، با آنچه امروزه از علم نجوم قصد می‌شود، متفاوت بوده است. در زمان‌های گذشته، علم نجوم به معنای تحقیق و پژوهش پیرامون ستارگان، کمتر شیوع داشته و بیشتر از این علم برای پیش‌گویی کردن و فال زدن استفاده می‌شده است.

حتی گاه نحس بودن و یا خوب بودن روز‌ها را به وسیله ستارگان پیش‌بینی می‌کردند. این نحوه استفاده و فراگیری علم نجوم، مورد مخالفت پیامبر بوده و ائمه نیز از آن منع کرده‌اند و عموم روایاتی که رویکرد منفی به نجوم داشته‌اند، اشاره به این موضوع داشته و آن‌را رد کرده‌اند.

موافقت دین با علم ستاره شناسی و مخالفت با پیشگویی
در برخی از روایات، رویکرد مناسب و مثبتی نسبت به علم نجوم وجود دارد و از آن‌ها می‌توان نگاه کلی اسلام به علم نجوم را به دست آورد و حتی در برخی از آن‌ها امام وارد مباحث ستاره‌شناسی می‌شود و پیرامون آن صحبت می‌کند. مجموع این‌ها نشان از رویکرد مثبت اسلام به علم نجوم است.

اخترشناسان مسلمان
۱-ابن هیثم (۹۶۵ – ۱۰۴۰ میلادی)
ابوعلی محمد بن حسن بن هیثم بصری، معروف به ابن هیثم از بزرگترین ریاضیدانان، و بنا بر دائرةالمعارف الاسلامیه بی‌گمان بهترین دانشمند مسلمان عرب بود.
بیش از بیست اثر بازمانده از ابن هیثم ویژه مسائل نجومی است. شهرت ابن هیثم در نجوم بیشتر به سبب تألیف رساله‌ای است به نام مقاله فی هیئته العالم، وی در آن از «پرتوی که از چشم خارج می‌شود» سخن گفته‌است و ماه را جسمی صیقلی توصیف کرده که نور خورشید را «باز می‌تاباند».
۲- ابوریحان بیرونی (۹۷۳ – ۱۰۴۸ میلادی)
بیرونی در کتاب «الاسطرلاب» روشی برای محاسبهٔ شعاع زمین ارائه می‌کند (بوسیلهٔ افتِ افق وقتی از ارتفاعات به افق نگاه می‌کنیم). بعد‌ها در کتابِ «قانون مسعودی» ابوریحان عملی کردن این روش توسط خود را گزارش می‌دهد. خورشیدگرفتگی هشتم آوریل سال ۱۰۱۹ را در  افغانستان کنونی رصد و بررسی کرد.
۳-عمرخیام نیشابوری (۱۰۴۸- ۱۱۳۱ میلادی)
یکی از برجسته‌ترین کار‌های خیام را می‌توان اصلاح گاهشماری ایران در زمان وزارت خواجه نظام‌الملک، که در دورهٔ سلطنت ملک‌شاه سلجوقی (۴۲۶–۵۹۰ هجری قمری) بود، دانست. وی بدین منظور مدار گردش کرهٔ زمین به دور خورشید را تا ۱۶ رقم اعشار محاسبه کرد. اصلاح در ۲۵ فروردین ۴۵۸ هجری خورشیدی (۳ رمضان ۴۷۱ هجری قمری) انجام شد.
۴- خواجه نصیرالدین طوسی (۱۲۰۱ – ۱۲۷۴ میلادی)
خواجه نصیرالدین طوسی «زیج ایلخانی» را از روی رصد‌های انجام‌شده در رصدخانهٔ مراغه تدوین کرده‌است. زیج ایلخانی سده‌ها از اعتبار خاصی در بسیاری از سرزمین‌های آن زمان -از جمله در چین- برخوردار بوده‌است و در سال ۱۳۵۶ میلادی (۳۰۰ سال پس از مرگ طوسی) ترجمه و در اروپا منتشر شد.
۵-غیاث‌الدین جمشید کاشانی (۱۳۸۰- ۱۴۲۹ میلادی)
جمشید بن مسعود بن محمود طبیب کاشانی ملقب به غیاث‌الدین که در غرب به الکاشی (al-kashi) مشهور است. او در عمر کوتاه خود آلات رصدی دقیقی اختراع کرد. وسیله‌ای به نام «طَبَق المناطق» برای محاسبهٔ طول ستارگان که کتاب نزهة الحدایق در شرح آن است.

تاریخ اخترشناسی در ایران
مطالعه منابع باستانی ایران نشان می‌دهد که علاقه و پیشرفت ایرانیان در نجوم از دوران باستان شروع شده و تا به امروز هم ادامه پیدا کرده است.

این علاقه ایرانی هابه نجوم در دوره باستان را می‌توان از سازه‌های دوراونتاشِ چغازنبیل و سازه‌های تخت جمشید دریافت و درک کرد که علاقه ایرانیان به نجوم به دوران پیش از اسلام باز می‌گردد، زیرا در سراسر تخت جمشید، کعبه زرتشت، کاخ فیروزآباد، تخت سلیمان کنگره‌هایی هستند که در وسط آن‌ها یک طرح پنجره نما وجود دارد این طرح‌ها ابزار‌های زمان سنجی بوده اند؛ بنابراین نخستین نشانه‌های پیشرفت نجوم و ستاره شناسی را می‌توان در اندازه گیری زمان، راه اندازی تقویم‌ها و ساعت‌های دقیق به وسیله دانشمندان ایران باستان دانست.

 

رونق اخترشناسی در ایران اسلامی
در دوره‌های بعد و با ورود اسلام به ایران نه تنها از توجه به نجوم در میان ایرانیان کاسته نشد بلکه دانشمندان و منجمانی پدید آمدند که آوازه شهرت آن‌ها بعد سالیان زیاد در تمام جهان پیچیده است.

بدین ترتیب علم نجوم در دوران تمدن اسلامی هم اهمیت ویژه‌ای داشت. علاوه بر کاربرد‌های علم نجوم در تقویم و احکام نجوم برای تعیین موقعیت قبله و تعیین اوقات نماز از این علم برای مسایل جغرافیایی و به ویژه دریانوردی و پدیده طالع بینی سعد و نحس بودن روز‌ها شب‌ها استفاده می‌شد.

اخترشناس مشهور عصر حاضر ایران
این علاقه ایرانیان به علم نجوم و پرورش منجمان به دوران معاصر هم مربوط می‌شود تا آنجا که افراد صاحب نامی در این عرصه ظهور کردند. یکی از این منجمان برجسته حبیب الله نجومی بود. وی در ۱۲۸۷خورشیدی در شیراز دیده به جهان گشود. پدر و اعضای خانواده اش از مشاهیر علم هیئت و نجوم بودند که تقریباً طی سه نسل برای استخراج و چاپ تقویم تلاش کردند.
اخترشناسی در جهان امروز
امروزه موقعیت و حرکت اجرام به آسانی تعیین می‌شود و اخترشناسی مدرن بر مشاهده و درک طبیعت فیزیکی اجرام سماوی تأکید دارد.
پرسش‌های بنیادین در اخترشناسی
اگرچه دررشته اخترشناسی تلاش‌های بسیاری برای درک بهتر طبیعت جهان و محتوای آن صورت گرفته‌است، اما هنوز سؤال‌های بی‌پاسخی در پیش رویمان قرار دارند شاید پاسخگویی به این سوالات مستلزم ساخت ابزار‌های رصد جدید و پیشرفت‌های تازه در زمینه فیزیک نظریه و تجربی باشد.

بیشتر بخوانید:بانوی دانشمند ایرانی ناسا برنده جایزه انجمن نجوم آمریکا شد

سئولات امروز اخترشناسان

آیا حیات فرازمینی به خصوص از نوع هوشمند وجود دارد؟

وجود حیات در سایر نقاط عالم پیامد‌های علمی و فلسفی بسیار مهمی را در پی دارد.

ماهیت ماده تاریک و انرژی تاریک چیست؟

این دو عامل نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای در تکامل و سرنوشت جهان دارند، اما هنوز ماهیت اصلی آن‌ها ناشناخته مانده‌است. سرنوشت نهایی کیهان چه خواهد بود؟
چرا دنیا به وجود آمد؟

چرا برای مثال ثابت‌های فیزیکی با دقت تنظیم شده‌اند تا وجود حیات را تضمین کنند؟

چه چیزی باعث انبساط جهان شد و دنیا را همگن کرد؟
کهکشان‌های اولیه و سیاهچاله‌های ابرپرجرم چگونه شکل گرفتند؟
عامل ایجاد پرتو‌های کیهانی بسیار پر انرژی چیست؟
چرا فراوانی عنصر لیتیوم در کیهان، چهار برابر کمتر از میزانی است که نظریه استاندارد مه‌بانگ پیش‌بینی می‌کند؟
در آنسوی افق رویداد، چه می‌گذرد؟

ویدیو از آسمان بصورت زمان گریز

کد ویدیو دانلود فیلم اصلی

منابع: ویکی پدیا، نمناک، اسلام کوئیست، ایسنا

منبع: خبرگزاری صدا و سیما

کلیدواژه: ستاره شناسی علم نجوم جهانی نجوم روز نجوم ابن هیثم بن هیثم

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.iribnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری صدا و سیما» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۵۳۳۴۴۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

نگاهی به هیاهوی جدید درباره سریال «پایتخت»

پیگیری‌های رسانه‌ای درباره سرانجام «پایتخت۷» با دو اتفاق سرزبان‌ها افتاد؛ یکی خبر حذف از کنداکتور آی‌فیلم سرو صدایی به پا کرد و دیگری خبری از تولید فصل جدید که نه پایتختی‌ها و نه تلویزیونی‌ها آن را تأیید نکرده‌اند. - اخبار فرهنگی -

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، مهدی نقویان رئیس مرکز سیمافیلم پیش از آغاز سال 1403 به ساخت فصل‌های جدید سریال‌های «پایتخت» و «گاندو» اشاره کرد. 

او در گفت‌وگویی با خبرنگار تسنیم به این نکته اشاره کرد: فیلمنامه «گاندو» که فیلمنامه‌اش مراحل تأیید در داخل صداوسیما انجام می‌شود ان‌شاءالله در سال جدید وارد مراحل پیش‌تولید و تولید می‌شود. اگر مشکلی هم پیش نیاید حتماً سریال «پایتخت» جدید را در 1403 می‌بینیم.

اما در طول سال گذشته و سالِ جاری، حواشی دست از سرِ «پایتخت» برنداشت. به طوری‌که چندی پیش در دیدار هنرمندان با پیمان جبلی، سؤالی که از سیروس مقدم کارگردان این سریال هم پرسیده شد همین بود؛ «پایتخت» چه زمانی ساخته می‌شود؟ به نوروز 1404 می‌رسد؟ او هم همچون مدیرانِ‌تلویزیون خیلی صریح و قطعی درباره سرانجام تولید سریال صحبت نکرد و به عبارتِ «تولید سریال در حال پیگیری و مذاکره است» اشاره کرد. 

همان نکته‌ای که بارها مدیران سیمافیلم به آن اشاره کرده‌اند که روالِ معمول ساخت سریال‌ها خصوصاً مجموعه‌های چند فصله به همین صورت است. نکته‌ای که سیدسلیم غفوری قائم‌مقام معاونت سیما به آن اشاره کرد؛ "«پایتخت» در حال گفت‌وگو هستند طبعاً به طرح و فیلمنامه خوب و جذابی برسند حتماً امسال در دستور کار قرار می‌گیرد. این روزها دفتر فیلمنامه کارهای جدید در حوزه طنز طراحی می‌کند."

اما دو خبر بار دیگر «پایتخت» را به صدرِ اخبار آورد. ابتدا خبری بود که مثلِ همیشه از درونِ گمانه‌زنی‌ها بیرون آمد؛ «پایتخت7» وارد مرحله پیش‌تولید شده و بازیگران از مردادماه مقابل دوربین خواهند رفت. اول آنکه سارا و نیکا به عنوان دختران نقی معمولی در این سریال حضور نخواهند داشت و ثانیاً سریال برای نوروز 1404 آماده خواهد شد. این نکات هم در رایزنی‌های رسانه‌ای آمده است. 

اگرچه پیشتر گروه عوامل پایتخت برای پیدا کردن دو دختر دوقلو برای بازی در این سریال، فراخوان اعلام کرده بودند. شاید گمانه حضور نداشتن دختران نقی معمولی (سارا و نیکا) با این فراخوان جدّی‌تر شده باشد. 

البته خبر شروعِ پیش‌تولید سریال و تولید در مردادماه را نه مدیران تلویزیون و نه عوامل «پایتخت» تأیید نکرده‌اند. اما در عین حال پیگیری، مذاکره و رسیدن به یک طرح و فیلمنامه درست نکته‌ای بوده که مدیران سیما و سیمافیلم به آن اشاره داشته‌اند. 

«موسی» و «پایتخت» امسال ساخته می‌شوند؟

خبر دیگری که برای «پایتخت» در شبکه‌های اجتماعی، حواشی‌ای ایجاد کرد؛ حذف این سریال از کنداکتور شبکه آی‌فیلم است. خبری مبنی بر شروع پخش «پژمان» رسانه‌ای شد که بعد از «پایتخت5» این سریال روی آنتن خواهد رفت. پیگیری‌های خبرنگار تسنیم نشان می‌دهد تلویزیون به دنبال پخش فصل ششم «پایتخت» نیست؛ همان فصلی که آغازِ حواشیِ گروه پایتخت با تلویزیون بود و چند قسمت پایانی هم به سختی و با پیگیری‌های مداوم ساخته و روی آنتن رفت. اما به هر ترتیب تلویزیون تصمیمی برای پخش این فصل ندارد و بعد از پایان فصل پنجم، سریال «پژمان» را از شبکه آی‌فیلم پخش خواهد کرد. 

فصل ششم سریال پایتخت به جز پخش اولیه خود در نوروز 1399 هیچگاه به شکل کامل بازپخش نداشت و تنها تکرار آن همان خلاصه شش قسمتی بود که شبکه یک در شب نوروز سال 1400 روانه آنتن کرد.

باید دید بالأخره سرانجام ساخت فصل جدید «پایتخت» به دور از این گمانه‌زنی‌های گهگاه به کجا خواهد رسید؟ آیا بنابر پیگیری‌های متعدد اهالی رسانه و پاسخِ همیشگی مدیران تلویزیون به پیگیری برای ساخت سریال در 1403، این سریال امسال به تولید خواهد رسید؟ به نوروز 1404 می‌رسد و یا در زمانی دیگر تولید و پخش خواهد شد؟

انتهای پیام/